Doğal ve Beşeri Çevremizdeki Değişim
1. Çevremiz Nedir?
Çevremiz, yaşadığımız yerdeki her şeydir. İki kısma
ayrılır:
Doğal Çevre Unsurları: Bunlar insanlar tarafından yapılmayan, doğada kendiliğinden olan şeyler.
Örneğin:
Dağlar, ovalar, vadiler, akarsular, göller, denizler, şelaleler, ormanlar.
Bunlar bize oksijen, su, yiyecek gibi ihtiyaçlarımızı
sağlar. Mesela bir göl, balık tutmamıza veya su içmemize yardımcı olur.
Beşeri Çevre Unsurları: Bunlar insanlar tarafından yapılan şeyler. Örneğin:
Evler, apartmanlar, yollar, köprüler, hastaneler, okullar, marketler,
camiler, müzeler, türbeler, antik kentler, kaleler.
Bunlar barınma, ulaşım, eğitim, sağlık gibi
ihtiyaçlarımızı karşılar. Tarihî olanlar (örneğin eski camiler) geçmişimizi
hatırlatır ve korumamız gerekir.
Örnek Etkinlik: Yaşadığın
yerde bir göl veya dağ varsa doğal unsur, bir okul veya köprü varsa beşeri
unsur. Düşün: Senin şehrinde hangileri var?
..........................................................................................
............................................................................................
.............................................................................................
...........................................................................................
2. Çevremiz Neden Değişir?
Zamanla çevremiz değişir. Bu değişiklikler hem iyi hem
kötü olabilir. Nedenleri şunlar:
Doğal Nedenler: Küresel
ısınma, iklim değişikliği, kuraklık, deprem, sel gibi olaylar. Örneğin, bir
gölün suyu azalabilir (Konya'daki Meke Gölü gibi, 2003'te dolu olan göl 2024'te
kurumuş!).
Beşeri (İnsan Kaynaklı) Nedenler:
Nüfus artışı,
teknoloji
gelişmesi,
fabrikalar kurulması,
kaynakların yanlış kullanılması,
çevre kirliliği.
Örneğin:
Köylerden şehirlere göç artınca evler çoğalır,
şehirler büyür.Fabrikalar çoğalınca hava kirlenir, trafik artar.
Barajlar yapılınca su kaynakları artar ama bazı alanlar
su altında kalır (Yusufeli Barajı gibi).
Örnek: Batman
şehrinde petrol bulununca köyden şehre dönüştü. Fabrikalar, üniversite,
barajlar yapıldı. Nüfus arttı, yollar genişledi ama doğal çevre (bitki örtüsü)
etkilendi.
3. Değişimlerin Etkileri Nelerdir?
Değişimler çevremizi şöyle etkiler:
Su Kaynakları: Barajlar su
sağlar ama göller kuruyabilir. Türkiye'de sulak alanlar %40 azalmış, bu
balıkları ve tarımı etkiliyor.
Bitki Örtüsü: Ormanlar
azalınca toz fırtınaları artar, hava kirlenir.
Yerleşim Alanları: Şehirler
büyür, eski evler yerini yüksek binalara bırakır (Konya'daki Alaaddin Caddesi
gibi, 1940'ta dar sokaklar vardı, 2020'de geniş caddeler).
Ulaşım Sistemleri: Yollar
çoğalır, trafik lambaları eklenir ama gürültü ve egzoz artar.
Arazi Kullanımı: Tarım
alanları azalır, sanayi artar.
Nüfus: Göçle artar,
ihtiyaçlar çoğalır (okul, hastane gibi).
Olumlu Etkiler: Yeni köprüler
ulaşımı kolaylaştırır, fabrikalar iş yaratır.
Olumsuz Etkiler: Kirlilik
sağlık sorunları yaratır, tarihî yerler zarar görür.
Örnek: Yusufeli
Barajı yapılınca bazı köyler su altında kaldı, insanlar yeni evlere taşındı.
Ama baraj elektrik üretir ve sulama sağlar.
4. Çevreyi Nasıl Koruruz?
Çevremiz mirasımızdır, gelecek nesillere bırakmalıyız.
Koruma projeleri var:
Su Kardeşliği Projesi: TEMA ve Millî Eğitim Bakanlığı ile su tasarrufu öğretiliyor.
Tarihî Yerlerin Restorasyonu: Atatürk Köşkü gibi yerler onarılıyor.
Bizim Görevlerimiz: Çöpleri
atmamak, suyu boşa harcamamak, ağaç dikmek, tarihî yerleri korumak.
Etkinlik Önerisi: "Altı
Şapka Düşünme Tekniği"ni kullan. Her şapka bir bakış açısı:
Beyaz Şapka: Gerçek bilgiler (Ne değişti?).
Kırmızı Şapka: Duygular (Değişim seni mutlu mu etti?).
Siyah Şapka: Olumsuz yönler (Zararları neler?).
Sarı Şapka: Olumlu yönler (Faydaları neler?).
Yeşil Şapka: Yeni fikirler (Nasıl koruruz?).
Mavi Şapka: Özetle (Sonuç ne?).
Şehrindeki değişimi bu şapkalarla tartış!
5. Konu Özeti ve Sorular
Doğal çevre: Doğa tarafından,
beşeri çevre:
İnsan tarafından yapılır.
Değişimler devam eder, ama bilinçli olursak olumlu
olur.
Kendi şehrini düşün: Geçmişte nasıldı, şimdi nasıl?
Aile büyüklerinden sor.
Soru-Cevap Zamanı:
aşadığın ilde doğal unsurlar neler? (Örnek: Dağ,
göl.)
...............................................................
Beşeri unsurlar neler? (Örnek: Okul, köprü.)
.............................................................
Değişim nedenleri neler? (Örnek: Nüfus artışı.)
.................................................................
Bir barajın olumlu-olumsuz etkileri neler?
(Tartışalım!)
..............................................................
...........................................................
...........................................................
RSS Feed
Twitter
